Wettelijk kader

In de Wet open overheid, afgekort: de Woo, is geregeld waar een Woo-verzoek aan moet voldoen. Je hoeft lang niet alles over de Woo te weten om een goed Woo-verzoek te kunnen indienen. Wat wel goed is om te weten: je kunt alleen om informatie vragen die is vastgelegd in ‘documenten’ die te maken hebben met een ‘publieke taak’ van het ‘bestuursorgaan’ waar de documenten zich bevinden. Daarom leggen we deze begrippen kort uit.

Informatie of documenten?

De overheid hoeft alleen informatie openbaar te maken die is vastgelegd in documenten. Met een Woo-verzoek kun je niet vragen om informatie die niet op een of andere manier is vastgelegd op een gegevensdrager. ‘Documenten’ zijn gelukkig wel breder dan geschreven stukken alleen. E-mails, excelsheets, audio-opnames, sms’jes en WhatsAppjes vallen er ook onder.

Natuurlijk kun je de overheid toch om informatie vragen die (nog) niet op een gegevensdrager staat. Bijvoorbeeld een databestand dat nog niet bestaat, op basis van informatie waar de overheid wel over beschikt. De Woo geeft je daar geen recht op maar je kunt het altijd proberen.

‘Publieke taak’

Je kunt alleen Woo-verzoeken indienen naar een document dat ‘verband houdt met de publieke taak’ van de betreffende overheid. Dat betekent simpelweg dat je alleen om openbaarheid van informatie over overheidstaken kunt vragen, en bijvoorbeeld niet naar de privé-aangelegenheden van een ambtenaar, of over jezelf.

‘Bestuursorganen’

‘Bestuursorgaan’ is de juridische term voor alle overheidsinstanties die zelfstandig overheidsbeslissingen kunnen nemen. Wij hebben gekozen voor het gebruiken van de term ‘overheidsinstantie’ in plaats van de wat juridische term ‘bestuursorgaan’.

Bij bedrijven kan je niet om overheidsinformatie vragen. Ook niet de bedrijven die betrokken zijn bij de uitvoering van overheidstaken, zoals nutsbedrijven. Bedrijven zijn nou eenmaal geen ‘bestuursorganen’ zoals het formeel heet. Je kunt wel bij overheidsinstanties een Woo-verzoek indienen over besluitvorming waar bedrijven bij betrokken zijn.

Openbaar tenzij…

Het uitgangspunt van de Woo is dus dat alle overheidsinformatie op verzoek openbaar moet worden gemaakt. Maar waar een uitgangspunt is, zijn er ook uitzonderingen. Er zijn allerlei belangen waar de overheid rekening mee moet houden. Soms is dat terecht, bijvoorbeeld als de openbaarmaking een belemmering zou kunnen zijn voor de opsporing of vervolging van strafbare feiten. Maar soms weigeren overheden te pas en te onpas (delen van) documenten vrij te geven.

Hieronder een paar voorbeelden van de uitzonderingen die vaak worden gebruikt om openbaarmaking geheel of gedeeltelijk te weigeren.

• persoonsgegevens van de in het document genoemde personen;
• concurrentiegevoelige informatie afkomstig van bedrijven;
• buitenlandse betrekkingen van Nederland;
• economische of financiële belangen van de overheid;
• opsporing of vervolging van strafbare feiten;
• persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren.

En dan is er nog de veel bekritiseerde ‘restgrond’: de ‘onevenredige benadeling’ van de overheid of anderen, wat - volgens diezelfde overheid - dan zwaarder moet wegen dan het belang van het openbaar maken van de informatie. Onder de Woo mag deze restgrond alleen nog in uitzonderlijke gevallen gebruikt worden. Wel is er een nieuwe ‘restgrond’ bijgekomen: als ‘het goed functioneren van de overheid’ - opnieuw: volgens diezelfde overheid - in gevaar dreigt te komen mag openbaarmaking ook geweigerd worden.

Hoewel je je door deze uitzonderingen zeker niet moet laten weerhouden om te gaan wobben kan het geen kwaad om ze per Woo-verzoek mee te wegen bij je beslissing of en wanneer je wil wobben. Een simpel voorbeeld: als een strafrechtelijk onderzoek nog loopt, kun je misschien beter wachten totdat dat is afgerond.